Theo PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật ống tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, khi xuất hiện các triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), điều quan trọng là người bệnh cần biết cách xử lý ban đầu tại nhà để giảm bớt khó chịu và hạn chế tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng.
Tuy các phương pháp tự chăm sóc tại nhà không thể thay thế điều trị y tế, nhưng chúng có thể giúp giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng, bao gồm:
Thay đổi tư thế sau khi ăn
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản là do tư thế nằm ngay sau khi ăn.
Để giảm nguy cơ trào ngược, hãy cố gắng duy trì tư thế đứng hoặc ngồi thẳng ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn. Điều này giúp trọng lực giữ thức ăn và axit ở lại trong dạ dày, ngăn không cho chúng trào ngược lên thực quản.
Nếu cần nằm, hãy nâng đầu giường lên cao khoảng 15-20 cm bằng cách kê thêm gối hoặc sử dụng các thiết bị hỗ trợ. Việc nâng cao đầu sẽ giúp ngăn axit trào ngược vào ban đêm, giảm triệu chứng ợ nóng và khó chịu.
Chia nhỏ bữa ăn
Ăn quá nhiều một lúc có thể làm tăng áp lực lên cơ vòng dưới thực quản (LES), khiến axit dễ trào ngược hơn. Thay vì ăn ba bữa lớn trong ngày, nên chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa nhỏ. Điều này giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược axit.
Hơn nữa, hãy ăn chậm rãi và nhai kỹ thức ăn để giảm tải cho hệ tiêu hóa và tránh tạo áp lực quá mức lên dạ dày.
Tránh các thực phẩm gây kích thích
Một số thực phẩm và đồ uống có thể làm gia tăng triệu chứng của GERD bằng cách kích thích tiết axit hoặc làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản. Các thực phẩm và đồ uống nên tránh bao gồm:
Thức ăn cay, chiên xào, nhiều dầu mỡ: Chúng làm tăng tiết axit dạ dày và kéo dài quá trình tiêu hóa, dễ gây trào ngược. Thực phẩm có tính axit cao: Cam, chanh, cà chua, các loại trái cây có tính axit cao có thể làm tăng mức độ axit trong dạ dày và gây kích thích thực quản. Socola: Chất theobromine trong socola có thể làm giãn cơ vòng dưới thực quản, khiến axit dễ trào ngược hơn. Đồ uống có ga, rượu và cà phê: Các loại đồ uống này kích thích sản xuất axit và làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản.Thay vào đó, hãy chọn các thực phẩm dễ tiêu hóa, ít kích thích như rau xanh, thịt nạc, cá, và thực phẩm giàu chất xơ để giảm nguy cơ trào ngược.
Thức ăn cay, chiên xào, nhiều dầu mỡ làm tăng tiết axit dạ dày và kéo dài quá trình tiêu hóa, dễ gây trào ngược nên cần tránh. Ảnh: Bùi Thuỷ
Tránh ăn quá no và ăn quá muộn
Ăn quá no sẽ làm tăng áp lực lên dạ dày và dễ dẫn đến trào ngược. Hãy dừng ăn khi cảm thấy no vừa phải và tránh ăn tối quá muộn, đặc biệt là trước giờ đi ngủ. Hãy cố gắng ăn tối ít nhất 2-3 giờ trước khi đi ngủ để dạ dày có thời gian tiêu hóa thức ăn.
Duy trì cân nặng hợp lý
Thừa cân hoặc béo phì là yếu tố nguy cơ chính gây ra GERD. Mỡ thừa quanh bụng có thể tạo áp lực lên dạ dày, đẩy axit lên thực quản. Do đó, duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn có thể giúp giảm nguy cơ mắc GERD và cải thiện triệu chứng.
Hạn chế hút thuốc lá và tiêu thụ rượu bia
Thuốc lá và rượu bia đều là những yếu tố làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản, làm tăng nguy cơ trào ngược axit. Bỏ thuốc lá và hạn chế tiêu thụ rượu bia sẽ giúp bảo vệ niêm mạc thực quản và ngăn ngừa tình trạng trào ngược.
Sử dụng thuốc không kê đơn (OTC)
Nếu các biện pháp thay đổi lối sống không đủ để giảm triệu chứng, có thể sử dụng các loại thuốc không kê đơn để giảm lượng axit trong dạ dày, chẳng hạn như:
Thuốc kháng axit (antacids): Loại thuốc này có tác dụng trung hòa axit dạ dày ngay lập tức, giúp giảm triệu chứng ợ nóng. Tuy nhiên, thuốc kháng axit chỉ có tác dụng tạm thời và không phải là giải pháp lâu dài. Thuốc ức chế H2 (H2 blockers): Loại thuốc này giúp giảm tiết axit dạ dày trong một khoảng thời gian dài hơn so với thuốc kháng axit. Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Đây là loại thuốc mạnh hơn, giúp ức chế sự sản xuất axit dạ dày một cách hiệu quả và thường được sử dụng trong điều trị dài hạn cho bệnh nhân GERD.Tuy nhiên, nếu phải sử dụng các loại thuốc này liên tục mà triệu chứng không thuyên giảm, hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị chính xác hơn.
Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng
Tập thể dục đều đặn giúp giảm căng thẳng, duy trì cân nặng hợp lý và cải thiện chức năng tiêu hóa. Tuy nhiên, nên tránh các bài tập gây áp lực lên vùng bụng hoặc thực hiện ngay sau khi ăn, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ trào ngược axit.
Các hoạt động như đi bộ nhẹ nhàng sau bữa ăn có thể giúp thúc đẩy quá trình tiêu hóa và giảm triệu chứng của GERD. Tuy nhiên, hãy chờ ít nhất 1 giờ sau khi ăn để tránh gây áp lực lên dạ dày.
Mặc dù các biện pháp tự chăm sóc tại nhà có thể giúp giảm triệu chứng GERD tạm thời, nhưng nếu các triệu chứng kéo dài hơn 2 tuần, không giảm khi sử dụng thuốc không kê đơn, hoặc có các triệu chứng nghiêm trọng như khó nuốt, nôn ra máu, hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Mỹ Ý