Đàm Quốc Anh, câu học sinh cấp một được xem những tờ báo chuyên ngành ôtô từ người thân rồi trở nên đam mê loại phương tiện này một cách tự nhiên. Gần nhà cậu có cửa hàng đồ chơi, nên cậu nài nỉ bố mẹ mua cho hai chiếc Cadillac Escalade và Ferrari 599 GTB. Cậu nâng niu hai chiếc xe, rồi dần dần sưu tập nhiều hơn nữa.
Đó là câu chuyện nhiều năm về trước, đến bây giờ Quốc Anh, 31 tuổi (Hà Nội) từng có bộ sưu tập trên 1.000 mẫu xe nhỏ như bao diêm, và anh nhớ lịch sử của từng chiếc. Loại mô hình tỷ lệ 1:64 được nhiều người lựa chọn trong vài năm gần đây để chơi bởi lợi thế nhỏ (khoảng 7 cm), giá ban đầu thấp và thường có nhiều phiên bản để có thể sưu tập. Ngoài ra, việc trưng bày tỉ lệ 1:64 ở trong nhà hoặc mang đi dễ dàng, không tốn diện tích như những mẫu tỉ lệ to hơn.
So với những loại xe đồ chơi thông thường, xe mô hình sưu tầm là những xe có bản quyền thiết kế từ các hãng xe hơi. Vì vậy, việc tái tạo đường nét gần như chính xác như xe thật, độ nét cao, có đế trưng bày và hộp mica chống bụi. Người chơi sưu tầm xe theo màu sắc, hãng sản xuất, theo độ chi tiết, theo mẫu xe mình thích... Bởi vậy mỗi hãng mô hình có một phong cách sản xuất riêng biệt nhằm phục vụ tất cả nhu cầu của người chơi.
Trên thị trường hiện nay, các hãng sản xuất mô hình được nhiều người lựa chọn như GreenLight, Hobby Japan, Kyosho, Tomica, Ingition Model, AutoArt, MiniChamps, MiniGT... Xe mô hình trên không có đơn vị phân phối chính hãng mà chủ yếu do cá nhân bán trên các hội nhóm hoặc trên sàn thương mại điện tử. Phổ biến hơn cả là thương hiệu Hot Wheels.
Hot Wheels là một hãng đồ chơi của Mỹ thành lập năm 1968, chuyên các dòng ôtô 1:64 với các phân cấp phiên bản. Dòng cơ bản (Basic) dễ tìm kiếm nhất, được phân phối tại các cửa hàng đồ chơi tại Việt Nam. Những mẫu xe này có phần khung làm từ hợp kim, gầm và bánh xe làm từ nhựa, mức giá dao động 30.000-100.000 đồng. Ngoài ra, Super Treasure Hunt là một dòng xe đặc biệt được sản xuất giới hạn được cộng đồng chơi mô hình săn đón. So với dòng cơ bản, Super Treasure Hunt với lớp sơn bóng (Spectraflame), bánh cao su, có logo TH trên xe và logo ngọn lửa Treasure Hunt màu vàng ở mặt sau vỏ hộp. Mức giá được người chơi trao đổi hay bán trên các hội nhóm thường gấp 10 lần dòng xe cơ bản.
Sau khoảng thời gian mua đi, bán lại, bộ sưu tập còn lại chỉ khoảng 200 chiếc Hot Wheels đủ màu sắc, hãng và chất liệu. Quốc Anh có một chiếc Lamborghini Murcielago mua từ Đài Loan, với giá tăng gấp 5 lần, từ 300.000 đồng lên 1,5 triệu đồng sau 3 năm. Chiếc Murcielago đắt bởi màu sơn ngả vàng chanh khi ra nắng, và không bị rộp sơn sau nhiều năm. Hiện mẫu xe này trên sàn điện tử trong và ngoài nước không còn, nên được nhiều người săn đón. Mức giá trao đổi trong nước vào khoảng 2 triệu đồng, trong khi định giá ở nước ngoài vào khoảng 4 triệu đồng.
Với người chơi xe mô hình, thành quả lớn nhất là tìm đủ các mẫu xe trong bộ sưu tập mong muốn và các mẫu xe hàng hiếm, độc nhất. Ví như Minh Quang, 25 tuổi (Cầu Giấy, Hà Nội) có bộ hơn 100 chiếc Ford Bronco của hãng Greenlight (Mỹ) và con số tiếp tục tăng. Bộ sưu tập này tiêu tốn gần 50 triệu đồng, mất khoảng 3 năm để tìm kiếm. Có những chiếc thuộc hàng độc nhất Việt Nam và cả Đông Nam Á. Mức giá trung bình khoảng 200.000 đồng, nhưng có những chiếc đặc biệt giá gần 1,5 triệu đồng và rất khó mua bởi xe đã dừng sản xuất.
Không chỉ sưu tập đủ các xe mong muốn, người chơi xe mô hình hiện nay còn có thể "độ xe" như với ôtô thật. Những món độ thường thấy là lắp bodykit, thay đổi màu sơn, thay la-zăng. Một số hãng mô hình hiện sản xuất riêng các bộ phận cho các mẫu xe nhất định. Việc thay đổi mẫu xe theo ý thích đã xuất hiện ở nước ngoài từ lâu, nhưng ở Việt Nam mới chỉ phổ biến trong vài năm gần đây, bởi việc thay đổi một mẫu xe bé trong lòng bàn tay đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và sáng tạo.
Lê Quốc Việt, 25 tuổi (TP HCM), là quản trị viên một nhóm chuyên độ xe 1:64, từng giành vị trí á quân trong cuộc thi tùy chỉnh xe SDC 40 Challenge vào tháng 9/2023 tại Bangkok với chiếc Isuzu D-Max theo phong cách độ bán tải thường thấy ở Thái Lan.
Việt cho biết chiếc D-Max được hoàn thiện trong khoảng 5 tháng bao gồm cả thời gian lên ý tưởng và thực hiện. Chi phí bỏ ra không đáng kể, xác xe của hãng BM Creation có giá 200.000 đồng, các phụ kiện được những người quen tài trợ, một số món handmade từ vật liệu thô như nhựa resin, sắt, nhôm vụn. Tổng chi phí hoàn thành khoảng 500.000 đồng.
Trong quá trình làm, khó khăn nhất là phần động cơ, vì phôi động cơ nguyên bản được thiết kế cho chiếc D-Max 2 cửa của hãng Majorette, do đó toàn bộ khoang động cơ phải làm lại. D-Max của BM Creation phần ca-pô đúc nguyên khối nên phải cưa toàn bộ nắp ca-pô và cản trước, đắp thêm cao su đặc và mài dũa để có thể đảm bảo phần khung máy khớp với thân xe mà không bị xê dịch, đồng thời có khớp để có thể gắn cản xe. Riêng công đoạn làm động cơ mất khoảng 3 tháng.
Với những người như Quốc Anh và anh Việt, chơi mô hình là "một phần cuộc sống", một món ăn tinh thần lành mạnh sau giờ làm việc căng thẳng.
Minh Quân